گسترش روز افزون انتشار و مبادله کتاب در سطح بينالمللي كشورهاي جهان را بر آن داشت تا براي شناسايي، سفارش، فروش، انبارگرداني، توزيع و اطلاعرساني از يك نظام بينالمللي شمارهگذاري استفاده نمايند كه به نظام شماره استاندارد بينالمللي كتاب" شابک" معروف شد.
این استاندارد در سال ۱۹۶۶ در کشور انگلیس توسط صنف کتابداران پایه گذاری شد.
این شناسه از سال ۱۹۶۰ تا پایان سال ۲۰۰۷ دهرقمی بوده است و از آغاز این سال برای افزایش دامنهٔ اختصاص شناسه، سیزدهرقمی شده است.
هر ویراست از یک کتاب دارای شماره شابک خاص خود میباشد و این شماره دارای ۱۰ تا ۱۳ رقم است و دارای پنج بخش است:
1. اگر شماره ۱۳ رقمی باشد دارای یک عدد ۹۷۸ یا ۹۷۹ میباشد.
2. هر زبان یا کشور دارای شماره خاص خود است.
برای مثال کد کشور انگلیس صفر یا یک، فرانسه دو، آلمان سه و برای ایران ۹۶۴ میباشد. اگر شابکی این کد را نداشته باشد در جهان رسمی شناخته نمیشود. این کد برای کشورها حداکثر پنج رقم خواهد بود.
1. هر انتشارات دارای شماره خاص خود است.
2. هر کتاب دارای شماره خاص خود است.
3. یک نویسه وارسی که در مبنای یازده خواهد بود و در اصل یک مجموع مقابلهای (Checksum) از تمام شناسهاست. بهوسیلهٔ این نویسه میتوان صحت شابک موردنظر را بررسی کرد.
نویسهٔ وارسی با استفاده از روش زیر محاسبه میشود :
1. هر یک از نویسههای شناسهٔ شابک (از چپ به راست) در وزنی که از ۱۰ تا ۲ بترتیب برای هر یک از آنها در نظر گرفته میشود، ضرب میگردد.
2. حاصل نتایج ضربها با هم جمع میشود.
3. نویسهٔ وارسی با استفاده از حاصل نتایج ضرب در مبنای ۱۱ تعیین میشود (یعنی برای مقدار مجموع حاصلضربهای برابر با ۱۰، نویسهٔ X استفاده میشود)
مثلاً برای ISBN 964-713-79-7 :
10×9 + 9×6 + 8×4 + 7×7 + 6×1 + 5×3 + 4×4 + 3×7 + 2×9
= 90 + 54 + 32 + 49 + 6 + 15 + 16 + 21 + 18
= 301
مضرب کامل بعدی ۱۱ حاصل «۱۱×۲۸ = ۳۰۸» است
(۷=۳۰۱-۳۰۸) بنابراین نویسهٔ وارسی برابر ۷ است
در ایران پس از پيروزي انقلاب اسلامي و رشد توليد کتاب و بحثهاي پيوستن به بازارهاي جهاني، مسئولان فرهنگي ايران را بر آن داشت تا به عضويت نظام شابك درآيند.
درسال 1372 ايران رسماً به عضويت نظام شابک درآمد و موسسه خانه کتاب نمايندگي اين نظام را بر عهده گرفت.
شابك ايران با هدف گسترش استفاده از نظام شابك و بکارگيري آن در مبادلات تجاري كتاب و اطلاعرساني فعاليت ميكند. در حال حاضر بالغ بر 5000 موسسه انتشاراتي عضو نظام ISBN در ايران هستند .
برچسب : نویسنده : مهدی مومنی مجد mmj بازدید : 199